هنرستانی

دانش آموزان عزيز رشته‌ي مکانيک خودرو، نکات مهم درس اجزاي ماشين که در کنکورهاي سراسري 10 سال اخير تکرار شده به صورت خلاصه در زير آمده است. با مراجع به کتاب درسي و يا  کتاب زرد کانون فرهنگي آموزش رشته‌ي مکانيک خودرو مي‌توانيد  هرچه بيشتر براي کنکور آماده شويد.

با توجه با مشترک بودن درس اجزاي ماشين بين شش رشته‌ي مکانيک خودرو، ساخت و توليد، نقشه‌کشي عمومي،‌ صنايع فلزی،‌ سراميک و ماشين‌هاي کشاورزي،‌ مطالب زير براي تمام دانش‌آموزان رشته‌هاي ذکر شده مفيد مي‌باشد.

● کوپلينگ‌ها، محورها را در جهت محوري به يک‌ديگر ارتباط مي‌دهند.

‌● انواع کوپلينگ‌هاي صلب (خشک):

1- کوپلينگ پوسته‌اي: دو محور را به صورت خودکار، هم‌مرکز مي‌سازد و خيلي راحت باز و بسته مي شود.

2- کوپلينگ فلانچي: نيروي خمشي زيادي را تحمل نمي‌کند، ولي مي‌تواند قدرت پيچشي زيادي را انتقال دهد.

● کيفيت جوش: به شش فاکتور زير وابسته مي‌باشد:

جنس، آمادگي، روش جوش، کار جوش، پرسنل و کنترل.

● محورهاي انعطاف‌‌پذير: تقريباً در فاصله‌ي محوري زياد، نيروهاي کوچک را انتقال مي‌دهند و در عين حال، انعطاف‌پذيري بزرگي از خود نشان مي‌دهند.

● خواص عمومي جنس ياتاقان‌ها:

مقاومت استهلاک، مقاومت به فشار، مقاومت خوردگي، انبساط حرارتي کم، قابليت هدايت حرارتي خوب، مقاومت سايشي، قابليت چسبندگي خوب به ساير مواد، خاصيت چسبندگي خوب به مواد روغني، ضريب اصطکاک و قابليت کار در شرايط اضطراري.

● طبقه‌بندي اجزاي ماشين:

1- اجزاي اتصال: مانند جوش، لحيم، چسب، پرچ‌ها، پين‌ها، پيچ‌ها وخارها.

2- اجزاي ذخيره کننده‌ي انرژي اتصال: مانند فنرها.

3- اجزاي حمل کننده: مانند محورها و اکسل‌ها.

4- اجزاي تکيه‌گاهي: مانند ياتاقان‌هاي لغزشي و غلتشي و سطوح راهنما.

5- اجزاي ارتباط: مانند کوپلينگ‌ها و کلاچ‌ها.

6- اجزاي انتقال قدرت و حرکت: مانند مکانيزم چرخ و تسمه، مکانيزم چرخ و زنجير و مکانيزم‌ چرخ‌هاي اصطکاکي.

7- اجزاي ماشين خاص: مانند پمپ ها، پيستون، سوپاپ و بادامک‌ها.

‌● طبقه‌بندي پيچ‌ها:

1- پيچ‌هاي متريک (m): در محل‌هايي که قطعات اتصال تحت تأثير ارتعاش و ضربه قرار دارند، زياد مورد استفاده قرار مي‌گيرند.

2- پيچ‌هاي دنده مثلثي ويت‌ورث (w): براي اتصال قطعات و آب‌بندي استفاده مي‌شوند.

3- پيچ‌هاي دنده ذوزنقه‌اي (Tr): در ماشين‌هاي ابزار به عنوان پيچ‌هاي انتقال نيرو کاربرد دارند.

4- پيچ‌هاي دنده اره‌اي (S): براي انتقال نيروهاي يک طرفه در ساختمان پرس‌ها مصرف دارند.

5- پيچ‌هاي دنده دايره‌اي (Rd): در محل‌هاي بروز ارتعاش و ضربه کاربرد دارند.

● انواع جوش‌کاري ذوبي:

1- جوش‌کاري قوس الکتريکي: با ايجاد حرارت در محل ذوب، موجب ذوب شدن الکترود براي پر کردن درز دو  قطعه مي‌شود. اين جوش‌کاري

اغلب براي قطعات ضخيم به کار مي‌رود.

2- جوش‌کاري اکسي‌استيلن: از سوختن گاز استيلن با اکسيژن، شعله‌اي پديد مي‌آيد. اين جوش‌کاري براي ورق‌هاي نسبتاً نازک کاربرد دارد.

‌● انواع اتصال فنرها:

1- اتصال موازي فنرها: نيرو به تناسب روي تمام فنرها توزيع مي‌شود و تغيير طول فنرها به يک اندازه است.

2- اتصال سري فنرها: نيرو به هر فنر اعمال مي‌شود و تغيير طول هر يک از فنرها و ضريب سختي آن‌ها متفاوت مي‌شوند.

3- اتصال مختلط فنرها: چندين فنر به صورت ترکيبي از اتصال موازي و سري به يک‌ديگر کوپل مي‌شوند.

●  اکسل‌ها و شافت‌ها:  به عنوان تکيه‌گاه، مرکز دوران قرقره‌ها و حمل کننده‌ي چرخ‌ها به کار مي‌روند، بنابراين تحت تأثير خمش قرار مي‌گيرند.

● شافت‌ها، محورهايي هستند که علاوه بر تحمل نيروي خمشي، گشتاور پيچشي را نيز انتقال مي‌دهند.

‌● انواع فنرها:

1- فنرهاي صفحه‌اي: در ساخت دستگاه‌هاي حساس و در صنعت برق به عنوان کنتاکتور کاربرد دارند.

2- فنرهاي مارپيچ استوانه‌اي: شامل فنرهاي مارپيچي فشاري و مارپيچي کششي مي‌باشد.

3- فنرهاي حلقه‌ا‌ي: در سيستم‌هايي که زير بار ضربه‌اي بزرگ قرار دارند، کاربرد دارند.

4- فنرهاي بشقابي: در شيرها، ابزارها، ابزارگيرها، پرس‌ها و ساختمان ماشين‌ها و جرثقيل‌ها و موتورها  کاربرد دارند.

5- فنرهاي بازويي (بشقابي): به عنوان برگشت دهنده‌ي اهرم‌ها و درپوش‌ها مورد استنفاده قرار مي‌گيرند.

6- فنرهاي ميله‌اي پيچشي: در وسايل نقليه براي ميرا کردن نوسان‌ها کاربرد دارند.

7- فنرهاي لاستيکي: به عنوان فونداسيون و يا عضوهاي رابط در کوپلينگ‌هاي الاستيک به کار مي‌روند.

8- فنرهاي حلزوني پيچشي: در سيستم‌هاي اندازه‌گيري، مکانيزم ساعت و اسباب‌بازي‌هاي مختلف کاربرد دارند.

● انواع اتصالات:

1- اتصال دائم: اتصالي است که در صورت نياز به جداسازي دو قطعه، مجبور هستيم محل اتصال را تخريب کنيم، مانند جوش، لحيم، چسب‌ کاري و پرچ‌کاري.

 2- اتصال موقت: اتصالي است که مي‌توانيم دو قطعه‌ي متصل شده به‌هم را به راحتي و در مواقع دلخواه بدون هيچ‌گونه تخريبي از هم جداسازيم

و دوباره اتصال دهيم، مانند پيچ و مهره، خار، پين و گوه.

● انواع زنجيرها و کاربرد آن:

1- زنجيرهاي پيني: قابليت تحمل بار زيادي دارند و در ماشين‌هاي کشاورزي و سيستم‌هاي انتقال مواد به کار مي‌روند.

2- زنجيرهاي دنده‌اي: در اين زنجيرها، حرکت لغزشي موجود، سبب مي‌شود که بدون صدا کار کنند. وزن اين زنجيرها زياد است و به همين

دليل گران مي‌باشند. اين زنجيرها در ماشين‌هاي احتراق کاربرد دارند.

3- زنجيرهاي بوشي: اين زنجيرها سر و صداي زيادي دارند و به دليل داشتن وزن کم و روغن کاري مناسب، در فضاهاي محدود کاربرد دارند.

4- زنجيرهاي حلقه‌اي: در مقابل سايش، مقاومت بالايي دارند و بي‌سر و صدا هستند، البته قيمت بالايي دارند.

● پين‌ها: براي برقراري اتصال، سخت‌کردن، هم مرکز کردن و قفل کردن به کار مي‌روند.

● خار انگشتي‌ها، از نظر شکل، شبيه پين‌ها هستند، ولي وظيفه‌ي آن‌ها کاملاً متفاوت است و دو قطعه را به صورت لق، مفصل‌بندي مي‌کنند.

● خارها: اجزايي هستند که سطوحي موازي دارند و براي اتصال اجزاي گردان بر روي محور به کار مي روند.

● گوه‌ها: قطعات شيب‌داري هستند که در داخل شيار توپي و محور قرار مي‌گيرند و آن‌ها را از طرف مقابل به هم مي‌فشارند. بدين ترتيب، گشتاور بر نيروي اصطکاک غلبه مي‌ کند.

● مزيت‌هاي چسب‌‌کاري: عمل چسب‌کاري بسيار آسان است و ارزان و سريع تمام مي‌شود. چون در قطعه، شياري يا سوراخي ايجاد نمي‌شود، در نتيجه کاهش مقاومت نيز به وجود نمي‌آيد. مسأله‌ي انقطاع و خستگي خيلي کم است. حادثه‌ي زنگ‌زدگي اتفاق نمي‌افتد. در توليدات حساس، مسأله‌ي تولرانس وجود ندارد.

● انواع گوه‌ها:

1- گوه‌ي پولکي: شيب گوه خود به خود تنظيم مي‌شود. اين گوه در ماشين‌هاي ابزار و صنايع خودروسازي و براي گشتاورهاي نه چندان بزرگ کاربرد دارد.

2- گوه‌ي مماسي: براي گشتاورهاي بزرگ مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

منبع: قلم چی