هنرستانی

کنتراست رنگ

منظور از کنتراست رنگ، وجود روابط و تأثیراتی است که هم تمایز میان رنگ‌ها و هم تأثیرات متقابل میان آن‌ها را از نظر بصری مورد بررسی و مقایسه قرار می‌دهد. مشهورترین نظریه درخصوص کنتراست رنگ مربوط به وجود هفت کنتراست رنگ است که عبارت‌اند از:

• کنتراست ته رنگ: برای رسیدن به این نوع کنتراست، کافی است که از رنگ‌های خالص (همه رنگ‌های چرخة رنگ تا وقتی با سیاه، سفید، خاکستری یا رنگ مکملشان مخلوط نشده باشند.) استفاده کنیم. شدیدترین کنتراست ته رنگ میان سه رنگ اصلی به وجود می‌آید. در هنرهای سنتی، آثار نقاشی قدیم ایرانی، آثار کتاب‌آرایی مسیحیت، تزئین برخی بناها، و نقاشی مدرن به‌ویژه آثار نقاشان انتزاع‌گرا از کنتراست ته‌رنگ استفاده شده است.

• کنتراست تیرگی روشنی: تأثیراتی که کنتراست تیرگی – روشنی روی روابط میان رنگ‌ها و روی مخاطبین یک اثر هنری می‌گذارد، پس از کنتراست ته رنگ از اهمیتی ویژه برخوردار است. هر رنگ دارای تیرگی مخصوص به خود است. به عنوان مثال، روشن‌ترین رنگ زرد و تیره‌ترین رنگ بنفش است. در آثار چاپ دستی، آثار نقاشی چینی، خوش‌نویسی ایرانی و چینی، طراحی و رنگ‌آمیزی پارچه، عکاسی سیاه و سفید و تصویر برداری برای سینما و تلوزیون از این کنتراست استفاده می‌شود.

• کنتراست رنگ‌های سرد و گرم: کنتراست سرد و گرم بر پایة احساس درونی از دیدن رنگ‌ها به‌وجود می‌آید. در میان رنگ‌ها می‌توان قرمزنارنجی را به‌عنوان پرحرارت‌ترین رنگ و سبزآبی را سردترین رنگ احساس کرد. اما برای سردی و گرمی رنگ‌ها هیچ حد و مرز دقیقی نمی‌توان قائل شد، بلکه سرد یا گرم حس‌کردن آن‌ها بستگی به رنگ‌های هم‌جوار و حس درونی مخاطب دارد. آثار امپرسیونیست با استفاده از کنتراست سرد و گرم شکل گرفته‌اند.

•  

• کنتراست رنگ‌های مکمل: وقتی دو رنگ مکمل در کنار هم قرار می‌گیرند، تدثیرگذاری آن‌ها به روی هم طوری است که یکدیگر را از نظر درخشش و قدرت فام به شدیدترین مرتبه ارتقا می‌دهند. وقتی ما یک رنگ را مشاهده می‌کنیم به‌طور خودبه‌خود نیاز به دیدن مکمل آن رنگ نیز در ما به‌وجود می‌آید و اگر آن را نبینیم به‌طور ذهنی آن را احساس می‌کنیم. از رنگ‌های مکمل در نقاشی قدیم ایرانی استفاده می‌شد. در آثار پست امپرسیونیست نیز استفاده از رنگ‌های مکمل بسیار دیده می‌شود.

• کنتراست هم‌زمانی رنگ‌ها: کنتراست همزمان ناشی از تأثیر عمومی رنگ‌ها بر روی احساس بینایی است و با رابطه میان رنگ‌های مکمل ایجاد می‌شود. وقتی که از خاکستری‌ها در یک ترکیب رنگی استفاده می‌شود به نحو موثرتری کنتراست همزمان احساس می‌شود. این کنتراست نه‌تنها در میان یک خاکستری و یک رنگ خالص، بلکه درمیان دو رنگ که به‌طور کامل مکمل یکدیگر نیستند نیز اتفاق می‌افتد. در هنرهایی مثل رنگ‌آمیزی، تزئینات داخلی، معماری، طراحی و نقش پارچه و نیز آثار تبلیغات و ارتباط تصویری از این کنتراست استفاده می‌شود.

• کنتراست کیفیت رنگ: در اینجا منظور از کیفیت، حالت خلوص و اشباع رنگ است. وقتی که یک رنگ خالص در کنار رنگ‌های ناخالص که با سیاه، سفید و کمکل خود مخلوط شده‌اند قرار می‌گیرد، کنتراست کیفیت رنگ ایجاد می‌شود. معمولاً درهنرهای بصری با بهره گرفتن از کنتراست کیفیت، اوج درخشش رنگ‌ها به نمایش گذاشته می‌شود.

• کنتراست کمیت یا وسعت سطوح رنگ‌ها: در این کنتراست رابطة بزرگی و کوچکی سطوح رنگین نقش اصلی را بازی می‌کند. در ایجاد کنتراست کمیت دو عامل نقش اساسی دارند: 1) میزان درخشندگی و خلوص رنگ. 2) میزان بزرگی سطح یا لکه رنگی. گوته در سدة نوزدهم برای میزان روشنی رنگ‌ها اعدادی پیشنهاد داده است که در اینجا ذکر می‌کنیم: زرد:9/ نارنجی:8/ قرمز:6/ سبز:6/ آبی:4/ بنفش:3.

•  

فاطمه ارجمندی‌نژاد

رتبه‌ی 3 گرافیک 96

منبع: قلم چی